The Umbrellix Logo. Also a civil emblem of the Evdonia micronation. It's a transparent image with bottom-right corner stripes of red, grey white, celestial, and green.Umbrellix Fiction Lab Fiction, rambles and musings - all here. Fikcio, parolumoj, kaj elpensaĵoj - troviĝas tie ĉi.

Li Lingue International Justificat

Note del transcriptor: In ti-çi transcription, yo electet changear chascun Esperanto-parol con H-scription in su propri formes. Quande li original autor ha scrit «varmighi», per exemple, yo scri «varmiĝi». Quande yo ne posse acertar me que un transcription esseye correct, notes se va trovar en [crampons quam ci]. Paroles esset in litteres majuscul; ci ili es en litteres minuscul.

1947
Editoria: Institute Occidental
Chapelle (Vaud) Svissia

VOCABULARIUM JUSTIFICAT DEL LINGUE INTERNATIONAL

Li selection del paroles in un lingue international es sovente un cause de astonament por li adeptes. Pro quo ti forme e ne un altri? Esque li autor ne fat un erra adoptente ti radica? Li present ovre, benque íncomplet, responde a ti legitim curiositá e va demonstrar que Occidental ha bon selectet li max international paroles, in omni casus u Esperanto ha rejectet les sin rason valid.

Quelc justificationes, prendet in ancian revúes, esset redactet de altri interlinguistes, de queles noi indica li nómine inter paranteses.

Ci yo deve expresser mi gratitá a Sres. Matejka de La Chaux-de-Fonds e Dr. Pollog de Basel, que benevolet revider mi textus, completar e corecter les con cuida.

Abreviatones usat

LI = lingue international. D = german (Deutsch). E = anglesi (English). F = francesi. I = italian. R = russ. S = hispan. P = portugalesi. Hl. [note del transcriptor: to es HL con minusculi L] = hollandesi. Occ. = Occidental

(ad) a. Li preposition latin «ad» ha passat in li romanic lingues sub li form a. Necú it ha devenit al quam in Espo. Ti forme es realmen li contration del preposition ad o a con li articul. Dunc, quande on di al, on expressa l du paroles a(d) la, e quande on di in Espo al la, to significa quasi ad la la. (Couturat)

aboyar. On ne comprende pro quo Espo deforma li paroles F aboyer, I abbaire in ...boji? In ultra, quande on sercha li forme medial de D.Boje, E.buoy, S.boya, on trova necessimen boye, radica tot international e mem R. It es do plu bon prender boye por li sense de F.bouée e redar a aboyar su forme natural.

acut. Li corespondent parol Espo akra have ti sense in null lingue. Null rason por ne prender li just radica acut quel veni de latin e quel es I.S.P.E. e mem F per su derivate acutitá (F.acuité)

agil. Espo confuse in un sol parol lerta (deformation del F.alerte) tri idés tre diferent: alert, agil, habil. Ti du ultim paroles es índispensabil, tam plu que ili es ja international. Agil e su derivate agil-itá es E.F.I.S.P. e habil, con su derivate habil-itá es F.I.S.P.

annu. Occ. adoptet li radicas annu, mensu, die, vice yar, monat, tago, ne pro latin partialitá ma pro que li derivates annual, annales, mensual, dial, diari, diurne es conosset anc in li germanic lingues.

aprender. Li radica romanic es plu bon pro li derivates. Aprension, aprensibil, aprensiv es comprensibil a omni Anglese o Romane; lernado, lernejo a null hom. Ultra to aprender e comprender sta in connexe con prender e pro to es preferibil a lern. Li radica del idé prender es anc li funde del paroles german be-griefen e slav po-n-imat. (E. de Wahl)

ascender. Li composite Espo mal-supren-iri sembla haver li avantage economisar un radica ma ti radica ascender es absolut necessi por formar li international derivates ascens-ion, ascens-ion-ist, ascens-or (aparate in dom[don?])

auxiliar. Espo helpo (E.help, D.helfen [sic]) ne posse esser mantenet apu auxiliar, quel atinge omni altri lingues e anc E. per auxiliary.

avan. Por economisar radicas, Espo composi li contrarie de antaŭ per malantaŭ, quo posse causar grav miscomprenses in comandas. On deve ci adopter du radicas tre diferent in audition: ante e pos. Espo anc confuse du notiones, loc e témpor, in un sol parol antaŭ; special paroles por li loc: avan e detra es sovente necessi. Ti povritá es tam plu strangi en Espo que ti lingue adopte du nov radicas: avangardo e ariergardo contenent li nov paroles derivat! U es finalmen li economie?

avie. It ne existe por ti ente un international parol. Espo birdo ne es admissibil pro que in anglesi li pronunciation es tot diferent. Idiom neutral [sic in original] hat selectet ornit, ma avie es ancor plu bon per li derivates conosset: avicultura, aviation.

bastament. It ne existe on comun parol por ti idé. E.strike, D.Streik ni per fonetica, ni per ortografie adapta se a Occ. Nu, noi have in russ li parol za-bast-ov-ka, del parol basta (hispan, e quasi international [note del transscritor: anc es usat in Italian e Catalan, fórsan ta-ultim un pruntation de Hispan]) quel significa: sufice, ne plu; dunc ili ne vole plu laborar. Pro to yo creat ti significativ parol bastament pro manca de plu bon.

bentost. F.bientôt, I.bentosto. Li altri lingues have diferent formes, e li forme italian max bon adapta se al stil de Occ.

bocca, quel es I.S.P., es plu international quam Espo buŝo, quel es tro lontan del parol F. bouche e misducte li Angleses e Germanes por qui bush significa bosca.

brass. Espo brako evoca plu mult un specie de can quam li membre homan, nam li derivate E.F.I.P. brachial postula alminu un radica brakio. Li radica brass genite ancor plu mult derivates: brass-ar, brass-ale, in-brass-ar, in-brassa-ment.

cader. E. to fall, D. fallen, Sv. falla, F. tomber, choir, S. caer, I. cadere, P cahir, R. padat, Espo fali. In unesim regarde it posse semblar que fall-er o fall-ar have li max grand internationalitá. Ma, in altri látere, noi have paroles totalmen international, regularimen derivat de cader: decadentie, cadentie, casu, paroles havent internationalitá til R. e Sv. Dunc on vide que si on ne vole introducter du o tri radicas on deve prender cader e ne fallar. (E. de Wahl)

caderne. F.cahier, I.quaderno, S.cuaderno, P.caderno, monstra que Espo kajer ne es li max bon radica.

calid. Sin dúbit Espo varm retrova se in D. e E., ma per li verbe caler (Espo: varmiĝi) on forma con un perfect regularitá cal-id, cal-id-itá, cal-ore, cal-or-ific, cal-or-ifere, serie analog a ti de frig-er (Espo: malvarmiĝi) e quel genite frig-id, frig-id-itá, frig-ore, frig-or-ific, frig-or-ification, etc.

can. Li famosi linguist A. Meillet in su libre "Les langue dans l'Europe nouvelle" scri:

"Li vocabularium de Esperanto ne ha esset sempre selectet conform al principie del max grand extension del paroles in Europa. Zamenhof sembla har fat un specie de diplomatie, serchante far concessiones al german e mem al russ. Talmen, in vice de prender kano por "chien" secun italian cane, portugalesi cão, francesi chien (con li adjective canin prendet al scrit latin) e secun li anglesi adjective canin [sic: deve lecter «canine»] il ha nominat it hundo, secun li german sol (li Angleses dient dog)".

On posse suposir que li decision de Zamenhof esset dictat per li desire evitar li colision del dente canin con li can feminin, ma si on reda al sufixe -in su sense exact de origíne [sic], li dente can-in es just derivat de can.

casu. Espo traducte per okazo li F.cas e D.Fall, ma admisse quam nov radicas li derivates international kazuisto e kazuistiko. Con li radica casu Occ. forma per su propri sufixes: casu, casu-al, casu-ist, casu-ist-ica, sin esser fortiat adopter tri radicas!

cavalle. Li parol Espo ĉevalo es solmen francesi. Li forme cavalle atinge omni lingues de Europa per cavallería e anc francesi per cavale e cavalier. [in l'original, ti paroles quel devet esser substrecats ne esset substrecats]

caude. Durante que Espo vosto es solmen mutilat R, caude atinge plur lingues per li adjective caud-al.

celar es plu international quam Espo kaŝi quel es solmen F. e ancor F. have céler e déceler.

cellul. Zamenhof acurtat ti parol international e su adjective cell-ul-ari supressente li finale -ul por evitar li colision con li sufixe de Espo -ul. Timore tam plu ínexplicabil quo il adoptet tabulo e regulo trovant se in li sam casu! Poy, remarcane que celo es ja prendet por scope, il adjuntet un circumclexe sur li c por far li diferentie. Noi ne pensa que li scientistes va acceptar un tal mutilation de un parol international. (de Beaufront)