Pri kio temas «temas pri»? Esploroj en multaj lingvoj per Wiktionary

Kreita Wednesday 23 October 2024

Ìomete ĉagrenis min dum la lastaj monatoj la vortaĵo «temi pri» (mi supozas, ke oni povas difini ĝin jene: esti je la temo de - sen subjekto, la nuna diskuto aŭ la nuna teksto estas je la temo de) kaj ĝiaj samsignifaj vortaĵoj en aliaj Eŭropaj lingvoj. Vortaĵo simila je ĝi kun simila semantiko notinde mankas en la Angla, mia denaska lingvo kaj la nura kiun mi vere regas - anstataŭe, ni emas uzi vortaĵojn kiel «... is being discussed» (estas diskutata ...), «... is about ...» (estas pri) aŭ ofte simple «is» («estas» foriganta la «teman» nuancon). Simila vortaĵo ankaŭ mankas en Ido - oni verŝajne uzus «diskutesas».

Ĝis nun, mi renkontis du apartajn formojn en ĝis nun 4 lingvoj de la sama vortaĵo - unu venantan de la Latina verbo «tractare» (Hispana «tratarse», Portugala «tratar-se» aŭ «tratar»; el la sama Latina radiko ni ĉerpas nian «trakti», interese kun simila semantiko sed malsama uzado («trakti» transitivas, kaj neniu kuraĝus diri «traktas (sin) pri» sensubjekte - «trakti sin» pli verŝajne estus ReVo 2 (do, konduti iel kontraŭ si) aŭ 4 (do, apliki al si))), unu venantan de la Latina verbo «agere» (Franca kaj Ocitana «agir», ambaŭ kun la sama «pronoma» uzado kiel la «trakti»-siboj por la «temi»-signifo; la sama vorto eniris Esperanton kiel «agi» sed refoje, neniu kuraĝus diri «agas (sin) pri» sensubjekte). El «tractare» kaj la Hispana/Portugala uzado je «tratar-se» (laŭlitera Esperantigo «sin trakti») Interlingŭa ĉerpas sian idiomaĵon «se tractar», refoje samsignifan.

Laŭ Wiktionary, havas latinajn verbojn «tractare» kaj «agere» ĉiu lingvo kiun mi menciis, kaj havas la grekan «þéma» (por la noma signifo de «temo» nure) ĉiu lingvo kiun mi menciis. Ĉiu latinida lingvo uzas aŭ «tractare» aŭ «agere» - refleksive kaj plej ofte nepersone- por la «estas diskutata» signifo.

ĜISDATIGO: Je la 21a de decembro, 2024, mi trovis ke en Okcidental'-Interlingŭe (kiun ne konfuzu kun l'Ocitana!) oni uzas «it acte se» («se acter»; E-o «agi sin», Fr. «s'agir de») - kiel faras la franca. (Mia tradicio estas uzi «se tractar» → «se tracta de», «se tracta pri»; pri kio influas min l'Interlingŭa.)

Nun mi estas elĉerpita esplori pli prie. Pli da informo pri «temas pri» en ajnaj lingvoj bonvenas.