Umbrellix Fiction LabDeklinacioj
Kreita Monday 23 September 2024
Krom kelkaj vortoj, oni kreas ĉiujn vortojn en Esperanto (post vort-kunfandadoj, kiujn ni ne pritraktos) laŭ tute regulaj deklinacioj. Ĉe la verboj, oni nomas la deklinaciojn konjugacioj.
Mi volas montri, ne la deklinaciojn mem (kiuj funkcias tute malsame ol tiel, kiel mi montras), sed la rezultojn kiujn havas la deklinacioj.
Nomvortoj/substantivoj
| Kazo | Ununombra | Multnombra |
|---|---|---|
| Aganto/Pasiva objekto | -o (aŭ nenio) | -oj |
| Aktiva objekto, atingita direkto | -on | -ojn |
| Lokiga, foje instrumenta | -e (kvazaŭ adverbo) | Ne eblas |
| Direktiga (inkluzive de figuraj direktoj) | -en | Ne eblas |
Tempojn, je kiuj io okazas, oni ankaŭ povas trakti kiel aktivajn objektojn - eĉ kiam jam ekzistas tio. «Ses fojojn mi vidis ŝin» tute validas, ankaŭ «La 29an (tagon) de septembro oni okazigos la kunvenon».
Adjektivoj
Adjektivoj nepre devas konkordi kun la substantivo, al kiu ili apartenas. Se tio ne eblas, ne eblas uzi adjektivon.
| Kazo | Ununombra | Multnombra |
|---|---|---|
| Aganto/Pasiva objekto | -a | -aj |
| Aktiva objekto, atingitaj direktoj | -an | -ajn |
Adverboj
Ekzistas kelkaj «naturaj» adverboj, kiuj tute ne deklinaciiĝas. Krom tiuj, ekzistas nur du deklinacioj: «-e» kaj «-aŭ». La postfiksaĵo «-aŭ» nur ekzistas ĉe jenaj adverboj: «ank/», «presk/», «hodi/», «hier/», «morg/», «bald/», «ankor/», «apen/», «almen/», «ĉirk/», «kvazaŭ» (krom kiam uzata prepozicie - tiam, la «-aŭ»-finaĵo nepre, nepre necesatas), «anstataŭ» (krom kiam uzata prepozicie). Ĝi estas parto de la radiko praktike, kaj tiuj adverboj ankaŭ estas «naturaj» - tamen, mi ĉe miaj personaj skribaĵoj emas re-deklinacii la plimulton el ili kiel «derivataj adverboj» (do, anke, ankore, almene, hodie, io anstati ion, iu anstati (anstatigi...) ion per io, la anstato ktp - sed, iom neracie, neniam kvaze aŭ ĉirke).
-aŭ nur estas parto de la radiko praktike. Teorie ĝi estas postfiksaĵo kaj oni rajtas eĉ elizii ĝin. Mi (en mia persona uzo) etendas tiun rajtigon por pravigi uzi Idaĵojn kiel «anke». https://tekstaro.com/t?nomo=lingvaj-respondoj#lingvaj-respondoj-subresp-5b